Typologia miłości według Johna Lee
J. Rostowski w książce „Zarys psychologii małżeństwa. Psychologiczne uwarunkowania dobranego związku małżeńskiego”, przedstawił typologię miłości J. Lee, opartą o definicje miłości, zaczerpnięte ze starożytnej Grecji. Każdemu rodzajowi miłości przyporządkował określony kolor: czerwony (Eros), żółty (Storge) i niebieski (Ludus). Lee stwierdził, że występują trzy podstawowe i trzy pochodne typy miłości. Typy te łącząc się ze sobą, tworzą z odpowiednim odcieniem kolejne trzy typy: Mania (Eros i Ludus), Pragma (Ludus i Storge), Agape (Eros i Storge). Te sześć idealnych typów miłości wzajemnie się wyklucza. Każdy z nich może być realny, prawdziwy, wartościowy i możliwy do rozpoznania przez kogoś drugiego. Dana osoba może przejawiać miłość, będącą jednym z wyodrębnionych sześciu typów lub może przejawiać miłość, która stanowi kombinację kilku z nich. Lee pojmuje miłość „jako sentyment obejmujący emocje i poznanie”76. Poznanie stanowią tu „przede wszystkim poglądy, materiał pamięciowy oraz wiadomości, które składają się na treść tego konkretnego konstruktu miłości, jaki posiada określona jednostka”77.
Miłość typu storgicznego charakteryzuje się „wzajemnym wielorakim odniesieniem do siebie partnerów, ujawnieniem siebie oraz potrzebą wzajemnego dopełnienia, a zarazem niezależnością”78. Partnerzy będący w związku i kochający się miłością tego typu są dobrymi przyjaciółmi, silnie zespolonymi intymnością. Niekwestionowanym założeniem jest to, że związek będzie trwały oraz, że partnerzy pozostaną przyjaciółmi na całe życie. Erotyka zazwyczaj pojawia się nieco później i rzadko, lecz jeśli wystąpi staje się źródłem radości. Zawsze odgrywa dalszoplanową rolę. Zapotrzebowanie na nią nie wywiera aż tak determinującego oddziaływania na jakość stosunków partnerów względem siebie. Z tego też powodu miłość storgiczna jest podobna do miłości między rodzeństwem. Okresowe rozłąki dla tego typu miłości nie stanowią większego problemu. Miłość ta wzrasta powoli. Partner jest jedyny w życiu kochającego i jest ważnym, najbardziej cenionym przyjacielem.
Osoby kochające ludycznym typem miłości rozgrywają sprawę miłości podobnie tak, jak rozgrywa się grę czy zagadkę, a głównym celem staje się zwycięstwo, wygrana i dowiedzenie swych umiejętności czy wyższości. Miłość jest tu traktowana podobnie jak sport. Przedstawiciele tego typu miłości przeważnie posiadają także obok stałego partnera inne osoby, z którymi również łączy ich ten sam typ miłości. Seks jest tu traktowany w sposób egoistyczny, dlatego, że staje się bardziej środkiem wykorzystywania partnera niż nawiązania z nim więzi symbolicznej. W tej dziedzinie ludzi ci zachowują się w większości rutynowo. Nie zastanawiają się nad sprawami seksu jako takimi, nie zagłębiają się w nie. Jeżeli pojawiają się jakieś problemy seksualne z partnerem, szukają nowego partnera, bo dla nich próby rozwiązania tego problemu są zbyteczne i są stratą czasu. Osoby kochające tym typem miłości mają na ogół dobre samopoczucie i czują się pewnie w miłości i innych dziedzinach życia. Miłość jest źródłem radości i przyjemności. Rzadko żałują czegoś, chyba, że zagraża im zaangażowanie lub też uzależnienie staje się zbyt duże lub też uciążliwe. Fizyczne piękno i atrakcyjność partnera jako przedmiot miłości nie mają większego znaczenia, „ale za to zabawić się razem, stanowi dla nich o wiele większą wartość”79. Ten typ miłości jest częsty u młodzieży. Według Z. Putkiewicza kontakt seksualny jest ważny oraz to, w jakim okresie dojrzewania zostanie on podjęty i w jakim celu. Pierwszy kontakt jest modelowy i ma wpływ na kolejne kontakty seksualne. Początkowo może on być podejmowany z ciekawości, potem z chęci przeżycia przygody bez zaangażowania. Partnerka staje się instrumentem, a liczą się wtedy bardziej własne przeżycia niż partnera. Bardziej liczy się flirt, czyli dążenie do nawiązania kontaktu zmysłowego między partnerami odmiennych płci80.
Natomiast konstrukt miłości typu eros bardzo często jest utożsamiany z miłością romantyczną. Przedstawiciele tej miłości wierzą, że istnieje miłość od pierwszego wejrzenia, a nawet miłość powinna być miłością od pierwszego wejrzenia. Dlatego też zakochanie jest bardzo pożądane. „Jest ono rozumiane jako idealistyczne poszukiwanie piękna i doskonałości, z równoczesnym przeświadczeniem, iż możliwe jest aktualnie nawiązanie takiego interpersonalnego związku, który jest wyraźnym przybliżeniem do tej doskonałości”81. Partnerzy kochający się miłością romantyczną cechują się np. doskonałą pamięcią wyglądu partnera, pierwszych spotkań oraz wielu spraw, które miały wpływ na przebieg i rozwój miłości. Oczekują od partnera, aby także pamiętał różnego rodzaju rocznice ważnych wydarzeń. Partner pragnie dowiedzieć się jak najwięcej o ukochanej osobie już od pierwszego spotkania. Interesują go doświadczenia, smutki i radości, dawni partnerzy i to, jaka była siła i rodzaj miłości, uczuć. „Miłość romantyczna jest miłością duchową, pełną tkliwości, serdeczności, oddania, uwielbienia dla osoby kochanej”82. Romantyczni kochankowie jako partnerzy pragną nosić identyczne rzeczy, w tym samym kolorze, przygotowywać te same potrawy do spożycia, a nawet pragną posiadać tę samą grupę krwi83. „Bardzo charakterystyczną cechą tego rodzaju osób jest to, iż wykazują silną tendencję do identyfikowania się ze swoim partnerem całkowicie, jak to jest tylko możliwe”84. Między partnerami istnieje pełne i wyłączne wzajemne zaangażowanie, dlatego dość wcześnie w rozwoju swojego związku uwzględniają element seksualności. Kochankowie wciąż poszukują nowych sposobów sprawiania przyjemności partnerowi, np. w postaci prezentów, urozmaiconych czy nowych posiłków, nowych technik seksualnych. Czerpią przy tym z tego ogromną radość. Dla młodzieży dość charakterystyczne jest fantazjowanie, bowiem wyobraźnia podsuwa obrazy fizycznego zbliżenia, są one podniecające i szokujące. Dzieje się tak za sprawą dojrzewania i zmian z nim związanych. A partner i miłość romantyczna „to sen o szczęściu, intymnym zaspokojeniu i spełnieniu. Ten mężczyzna aprobuje to i odwzajemnia. Samo przebywanie blisko niego jest podniecające i cudowne. Ten stan ma wprost magiczną siłę”85.
Konstrukt miłości typu manii dotyczy partnerów, u których występuje swego rodzaju obsesja względem przedmiotu miłości. Nazywa się ją „szaleństwem od bogów”. Bowiem osoby kochające typem maniakalnym, gdy intensywnie przeżywają miłość nie są zdolni do logicznego myślenia, czy właściwego wypoczynku, cierpią na bezsenność, nieprawidłowo odżywiają się. Osoby te mogą być albo bardzo pobudzeni i zadowoleni albo mogą popadać w głęboką depresję. Maniakalni kochankowie są zazdrośni, czasem ich zazdrość jest tak duża, że zachowują się w sposób irracjonalny. „Stają się skrajnie niespokojni, gdy zagraża im utrata kontaktu z przedmiotem miłości, choćby tylko na krótki czas i przejściowo”86. Maniakalnych partnerów cechuje wysoki poziom niepokoju. Z tego też powodu mogą mieć wiele problemów, w tym także poważnych zaburzeń związanych z pożyciem seksualnym. Wciąż potrzebują potwierdzenia uczuć drugiej osoby, są bardzo zazdrośni. „Zachowanie partnerów maniakalnych charakteryzuje się intensywnym uzależnieniem, co więcej, zbyt kurczowym, a nawet panicznym trzymaniem się określonej sytuacji w obrębie związku partnerskiego”87. To tak jakby „kochać – to być niewolnikiem, cieniem, żyć życiem, pragnieniami i doznaniami kogoś innego”88. Lee uważa, że przejawem tego typu miłości są romanse.
Konstrukt miłości typu pragmatycznego sprowadza się zasadniczo do tego, iż jego przedstawiciele nie są zdolni do inwestowania miłości w niewłaściwe – ich zdaniem - przedmioty89. Pragmatyczni kochankowie wykazują skłonność do realistycznego spojrzenia na swoje atuty przy podejmowaniu decyzji związanych z miłością i wynegocjowaniem jak najlepszego rozwiązania problemu ze swym partnerem. Jeżeli przedmiot ich miłości będzie atrakcyjny jako „dobry interes” to będą lojalni, wierni i będą kochać. Nalegają, aby partner w pełni wykorzystał swoją energię i możliwości, zdolności oraz starają się stworzyć mu do tego odpowiednie warunki, np. ukończenia szkoły czy studiów wyższych. Pragmatyczni kochankowie starają się maksymalizować swoje atuty zanim jeszcze je, „rzucą na rynek”, co jest dla nich typowe. Gdy biorą pod uwagę przyszłego partnera, przeprowadzają dokładne oszacowanie jego rodziny, krewnych, ustalają z góry np. wielkość swojej przyszłej, ewentualnej rodziny90. Względy praktyczne są przesłanką do pozostawania w związku lub jego zerwania. Swoje sprawy niemal zawsze rozpatrują w jakimś kontekście. Związek z pragmatycznym przedstawicielem jest związkiem z miłości lub partnera dobranego zgodnie z regułami interesu, czyli odpowiednim oszacowaniem tego, co ma praktyczną wartość i co najbardziej jest interesującego i użyteczne.
Cechą charakterystyczną miłości typu agape jest przebaczanie i całkowite skoncentrowanie się na drugiej osobie, czyli miłość poświęcenia czy też ofiarna. „Agape jest moralnym ideałem miłości w etyce zarówno chrześcijańskiej, jak i w systemach etycznych większości wszelkich religii świata”91. Miłość ta jest równoznaczna z troską o dobro partnera, zaspokajaniem jego potrzeb, rozumieniem go i przebaczaniem. „Jeżeli osoba kochana sprawia osobie kochającej ból lub jakąkolwiek inną przykrość, to będzie ona na pewno twierdziła, mając naturalnie na celu usprawiedliwienie tej pierwszej, iż działała ona w niewiedzy lub, że był to tylko niewinny błąd bądź, że jest ona ofiarą oddziaływania sił pochodzących z otoczenia w każdym razie nie od niej samej”92. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że agapiczny partner będzie przejawiał gotowość niesienia pomocy osobie ukochanej, jeśli naraziła się na jakieś przykre skutki działania, nawet, jeśli było ono wymierzone przeciwko niemu, np. zdradzając go. Osoba ta okaże współczucie partnerowi, który pobłądził. Nie będzie się w takiej sytuacji gniewał ani nie będzie próbował wymierzyć surowej kary. Jest to możliwe prawdopodobnie dlatego, że agapiczny partner właściwie nie zakochuje się, tylko stwarza okazję swemu partnerowi do ujawniania miłości w większym zakresie niż mogą to czynić inni93. Partner wspiera i troszczy się w sposób dostateczny o szczęście ukochanej i stara się, aby ona to zrozumiała i stworzyła sobie większe możliwości osiągnięcia własnego szczęścia. Ten partner jest cierpliwy i wyrozumiały wobec zachowania drugiej osoby. „Cechuje go ze wszech miar altruistyczna wspaniałomyślność”94.
Na podstawie badań (T. S. Hatkoff, T. E. Lasswell) przeprowadzonych za pomocą kwestionariusza skonstruowanego dla tej typologii miłości okazuje się, że mężczyźni są bardziej ludyczni bądź bardziej erotyczno-romantyczni w miłości niż kobiety. Kobiety w większym stopniu prezentują typ miłości maniakalnej, storgicznej i pragmatycznej. Nie występuje natomiast różnica między mężczyznami i kobietami w zakresie miłości typu agape95. W przypadku miłości storgicznej kobiety charakteryzuje nastawienie na wzajemny szacunek i obustronne spełnianie potrzeb. A w przypadku miłości pragmatycznej kobiety postawy są realistyczne, praktyczne i wspierające96. Natomiast kobiety kochające miłością typu maniakalnego pragną zakochać się i być w związku z mężczyzną, którego mogłyby szanować i uzależniać się od niego97. Człowiek, który preferuje dany rodzaj miłości, preferuje również pewne zachowania w miłości czy cechy partnera.
Ludzie przeżywają miłość w różny sposób, dlatego też tak ważne jest wszechstronne spojrzenie na to uczucie. Zatem jeśli ludzie posiadają różnorodne osobowości, przeżywają miłość w różny sposób, to konstrukty miłości wyodrębnione przez J. Lee można dopasować do danego człowieka. Typologia J. Lee, nawiązująca do starożytnej Grecji, zakłada istnienie 6 idealnych typów miłości: Storge – jeśli kochamy jak przyjaciela, Ludus – jeśli uczucie to gra i zabawa, gdzie liczy się zwycięstwo, Eros - jeśli występuje zakochanie od pierwszego wejrzenia i romantyczne uniesienia, Mania - jeśli istnieje obsesyjne uczucie, Pragma – jeśli wady i zalety są dokładnie oszacowane niczym dobry lub zły interes, Agape – jeśli ludzie są zdolni do poświęcenia. Młodzież szkół średnich przeżywa miłość w inny sposób niż ludzie starsi. Jest ona dla młodzieży indywidualna, wyjątkowa. Uczucia wpływają na zachowanie, które może stać się pod ich wpływem pozytywne, negatywne bądź mogą pojawić się skrajności. Żaden rodzaj czy konstrukt miłości nie jest gorszy od innego pod warunkiem, że uczucie przeżywane przez człowieka jest prawdziwe i szczere. Doświadczenia wzbogacają ludzkie życie, a miłość upiększa je barwną tęczą uczuć.
Reasumując, pojęcie miłości ulega przemianom, sposób jej rozumienia ewoluuje. Postęp techniczny, przemiany w życiu społecznym, gospodarczym i politycznym, zwiększenie wiedzy o zjawiskach niegdyś nieznanych, nie zrozumiałych i niewyjaśnionych - chociażby w dziedzinie psychologii - miały wpływ na kształtowanie się sposobu rozumienia miłości. Np. w starożytności erotyzm traktowano jako konieczność, usprawiedliwiano go przymusem prokreacji, zapewniającej przetrwanie gatunku ludzkiego. Podobnie zresztą Św. Paweł z Tarsu uważał, że seksualne zbliżenie nie miało wartości. Miłość, bowiem powinna wykraczać poza zmysły i cielesność. Wtedy też uczucie sprawia, iż ludzie dążą do prawdy, sprawiedliwości, wyzbywają się negatywnych uczuć. Obecnie Kościół Katolicki wspiera wartości rodzinne, co także ma swe odbicie w traktowaniu miłości nie jako czegoś wyłącznie zmysłowego, ale jako więź łączącą dwoje ludzi, a owocem tej miłości winno być dziecko.
Miłość motywuje także do lepszych czynów, wyzwala poświęcenie, stanowi motyw aktywności, działań ludzkich, co zostanie zawarte w problemie badawczym w części II rozdziału niniejszej pracy. Natomiast współcześnie, erotyczne zbliżenie nie służy tylko, przedłużaniu gatunku ludzkiego, ale służy także zaspokojeniu potrzeb seksualnych, a dla niektórych jest niejako celem samym w sobie. Bowiem miłość często bywa utożsamiana z namiętnością, mylona z pożądaniem. Wielu młodych ludzi, nie znających uczucia prawdziwej miłości wpada w pułapkę fizycznych zbliżeń, traktowanych mechanicznie i egoistycznie, przez co partner także jest traktowany przedmiotowo. Jednakże analiza badań pozwoli sprawdzić czy erotyka jest rzeczywiście tak ważną dla młodzieży, ważniejszą niż prawdziwe uczucie, więź, bliskość, wspólna wizja przyszłości.
Na przestrzeni wieków można także zauważyć jak zmieniała się pozycja kobiety, która początkowo była uważana za siedlisko grzechu. Stopniowo kobieta stawała się wyemancypowana, wykształcona, niezależna. Miało to swoje odbicie w pojmowaniu miłości. Kobiety mogły wyrażać swe opinie o tym uczuciu, opisywać je, a to z kolei prowadziło do poznania szerzej innego niż męski, bo kobiecego punktu widzenia. Kobiety mogły i wciąż mogą wybrać, czy poświęcą się tworzeniu ogniska domowego, czy może najpierw będą się kształcić, poszerzać swe zainteresowania, staną się zawodowo niezależnymi od mężczyzn, a dopiero potem, gdy będą gotowe będą matkami i żonami.
Konkludując, miłość jest tematem bardzo skomplikowanym. Można ją rozpatrywać zarówno jako zjawisko seksualne, tak jak to czynił Zygmunt Freud lub jako sztukę, postawę, którą była dla Ericha Fromma lub jako uczucie na które składa się: bliskość, namiętność i zaangażowanie. Bez względu na to jak będziemy to uczucie opisywać, jest ono czymś wyjątkowym i niepowtarzalnym dla każdego człowieka. W tym rozdziale przedstawiono cztery koncepcje, które w znaczący sposób różnią się od siebie i definiują miłość w różny sposób, co pozwala spojrzeć na nią i jej wpływ na zachowanie z różnego punktu widzenia. Hazo analizując i porównując różne definicje miłości sformułował pogląd, że miłość charakteryzują cztery cechy. „Jedna z nich wiąże się z faktem, że miłość zawsze zakłada zainteresowanie, tzn., że osoba kochająca nie może być obojętna w stosunku do tego, kogo kocha lub, co kocha. Po drugie, z miłością wiąże się zawsze preferencja, tzn. że to, co jest kochane, jest wyłączone w sposób szczególniejszy spośród innych spraw. Po trzecie, miłość zakłada działanie, tzn. że osoba kochająca nie ogranicza się jedynie i wyłącznie do kochania w sposób bierny, kwietystyczny czy bezczynny tego, co jest faktycznie kochane, lecz zawsze podejmuje jakieś działanie dotyczące tego, co jest kochane. Po czwarte, nade wszystko miłość zawsze zakłada jakieś dobro, potencjalne lub aktualne, tkwiące w samej miłości lub będące jakimś środkiem do osiągnięcia właściwego celu”98. Miłość wyznacza pewną dynamikę ludzkiego życia, sprawia, iż człowiek wykracza poza egoizm własnej osoby i przezwycięża osamotnienie i izolację. Analiza badań w rozdziale III pozwoli odpowiedzieć na podstawowe pytania, będące przedmiotem niniejszej pracy, a więc m.in. czy osoby zakochane zachowują się odmiennie, czy idealizują ukochaną osobę, czy relacje pomiędzy rodzicami wpływają na kształtowanie się sposobu pojmowania miłości.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.