Trójczynnikowa koncepcja miłości R. Sternberga
B. Wojciszke w swej książce „Psychologia miłości” przedstawił trójczynnikową koncepcję miłości R. Sternberga. Koncepcja ta pozwala spojrzeć na miłość już nie jako sztukę czy też popęd seksualny, ale jako uczucie, a w zależności od połączenia odpowiednich składników powstaje określony rodzaj miłości. Bowiem według trójczynnikowej koncepcji, miłość jest stanem, na który składają się 3 składniki:
- intymność,
- namiętność,
- zaangażowanie.
Intymność to „pozytywne uczucia i towarzyszące im działania, które wywołują przywiązanie, bliskość i wzajemną zależność partnerów od siebie”51. Badania Sternberga wskazują, że na tak pojmowaną intymność składają się:
- pragnienie dbania o dobro partnera,
- przeżywanie szczęścia w obecności partnera i z jego powodu,
- szacunek dla partnera,
- przekonanie, że można nań liczyć w potrzebie,
- wzajemne zrozumienie,
- wzajemne dzielenie się przeżyciami i dobrami, zarówno duchowymi, jak i materialnymi,
- dawanie i otrzymywanie uczuciowego wsparcia,
- wymiana intymnych informacji,
- uważanie partnera za ważny element własnego życia52.
Intymność jest zbiorem przeżyć charakterystycznych dla miłości w ogóle. Dynamika intymności jest łagodna, tzn. siła uczuć i działań, składających się na nią wzrasta powoli i jeszcze wolniej opada; opada, gdyż psychologiczne zyski maleją w miarę upływu czasu. Jak pisze B. Wojciszke, prawidłowością psychologiczną jest to, iż wartość każdej nagrody spada na skutek wzrostu częstości jej otrzymywania. Dzieje się tak, dlatego iż człowiek przyzwyczaja się do otrzymywania nagród. Owszem nagrody będą atrakcyjne, jeśli będą otrzymywane sporadycznie, są one, bowiem pozytywnymi aspektami związku, które czynią go wartościowym i wzmacniającym. Lubimy kogoś, jeśli kojarzy się nam z nagrodami (np. zdarzeniami przyjemnymi), zaś nie lubimy osób skojarzonych z karami (zdarzeniami nieprzyjemnymi). Nagrodą mogą być zarówno cechy indywidualne, konkretne zachowanie partnera, jak i fakt posiadania dostępu do pieniędzy, statusu czy grona interesujących przyjaciół za sprawą partnera. Emocje składające się na intymność wiążą się m.in. z umiejętnością komunikowania się, wzajemnym zrozumieniem i udzielaniem sobie wsparcia i pomocy. Wiele z tych umiejętności wykształca się, gdy partnerzy poznają siebie. Z czasem, bowiem człowiek uczy się rozpoznawać stany, emocje partnera. Ekspresja ciała staje się jedną ze stron niewerbalnej komunikacji53. Wyraz twarzy czy ruchy pozwalają na przekazywanie myśli i uczuć54. Ważne jest także, aby w miejsce automatyzmów i rutyny pojawiły się nieoczekiwane zdarzenia.
Natomiast na namiętność składają się silne emocje pozytywne (pożądanie, radość, zachwyt) i negatywne (zazdrość, tęsknota) oraz uwydatnione pobudzenie fizjologiczne. Przejawami namiętności jest np. pragnienie i poszukiwanie fizycznej bliskości, przypływy energii, podniecenie, bicie serca, pieszczoty, całowanie, kontakty seksualne, marzenia na jawie. Istotą namiętności jest to, że intensywnie rośnie i szybko osiąga szczytowe natężenie, a potem szybko opada. Po szybkim spadku następuje krótka stabilizacja na niższym poziomie, po czym następuje całkowite jej wygaszenie, czemu towarzyszy depresja, tęsknota, niechęć za namiętnością. Częste kontakty i bliskość fizyczna sprzyjają nasilaniu się namiętności. Wtedy też następuje stopniowe izolowanie się od świata zewnętrznego. „Namiętność jest ponadto uczuciem z natury swej nierealistycznym. Wymaga absolutnego uwielbienia partnera”55. Jej istotą jest zaborczość i zachłanność. Może ją przytłumić realizm.
Zaangażowanie można zdefiniować na dwóch poziomach: „decyzji krótkoterminowej (oznaczającej, że kochamy partnera) i długoterminowej (oznaczającej, że chcemy podtrzymać tę miłość i pozostać w związku z partnerem)”56. Na zaangażowanie składają się „decyzje, myśli, uczucia i działania ukierunkowane na przekształcenie relacji miłosnej w trwały związek oraz na utrzymanie tego związku pomimo występowania różnych przeszkód”57. Poddaje się ono świadomej kontroli. W udanym związku zaangażowanie jest najbardziej stabilnym składnikiem. „Dalszymi czynnikami podtrzymującymi zaangażowanie są: dodatni bilans zysków i strat uzyskiwanych w danym związku przez partnerów oraz mała atrakcyjność innych (alternatywnych) związków im dostępnych, a także liczne bariery przeszkadzające zerwaniu związku”58. Bariery te mogą mieć charakter formalny (legalizacja związku – małżeństwo) i nieformalny (system wartości, naciski rodziny i przyjaciół). Zaangażowanie ma charakter samopodtrzymujący trwanie związku. Barierą, która nie pozwoli na rozpad związku jest np. uzasadnianie własnych działań. Otóż często ludzie wkładają w związek dużo wysiłku, ale muszą wierzyć przy tym, iż to ma sens, a ich wysiłki są właściwie ukierunkowane, gdyż inaczej byłoby to nie do zniesienia. W związek wkładane są także inwestycje własne oraz te, z których dana osoba zrezygnowała. Wycofanie się ze związku mogłoby nieść ze sobą zbyt dużo strat, dlatego też ludzie tkwią w nim. Im więcej wkładają, tym większe zaangażowanie i mniej chęci na rozstanie. Kolejną barierą niepozwalająca na rozpad związku jest fakt, iż związek z partnerem staje się częścią własnego „ja”. W miarę trwania związku, partner staje się częścią drugiej osoby, jego własnej tożsamości. Choć często następuje niezadowolenie z powodu rozbieżności między pragnieniami i oczekiwaniami, a stanem faktycznym. Jego satysfakcja zmienia się, tzn. ulega wahaniom w wyniku oddziaływania przemijających czynników. Jednakże w miarę upływu czasu partnerzy dostosowują się do siebie. Zaangażowanie rośnie wolno wraz ze wzrostem zadowolenia, w miarę narastania namiętności i intymności ten wzrost jest coraz szybszy. Następnie stabilizuje się i trwa tak do końca związku. Im bardziej partnerzy są zaangażowani w związek tym bardziej bronią swego związku. Obniża się także atrakcyjność ewentualnych partnerów spoza związku. Co jest tendencją nieświadomą.
Tabela 1. Klasyfikacja rodzajów miłości
| Rodzaje miłości | Składnik | ||
| Intymność | Namiętność | Zaangażowanie | |
| Brak miłości
Lubienie Miłość ślepa (zakochanie) Miłość pusta Miłość romantyczna Miłość przyjacielska Miłość fatalna Miłość kompletna | -
+ - - + + - + | -
- + - + - + + | -
- - + - + + + |
Źródło: opracowano na podstawie Wojciszke59
Jak ukazuje tabela 1 miłość może składać się tylko z jednego komponentu lub z dowolnej kombinacji trzech składników. Można, bowiem odczuwać wobec kogoś namiętność czy pociąg fizyczny (być zaślepionym), ale nie znać jej na tyle dobrze, aby przeżywać uczucie intymności lub zaangażowania. Wraz z krzepnięciem uczucia związek może przerodzić się w miłość romantyczną, czy też w miłość doskonałą, która stanowi harmonijny związek wszystkich trzech elementów60.
Rysunek 1. Trójkąt miłości
Źródło: opracowano na podstawie Aronsona61
Również rysunek 1 ukazuje, iż trzy składniki miłości mogą się ze sobą łączyć w dowolny sposób tworząc różne rodzaje miłości. Składniki te składają się na tzw. trójkąt miłości, tworząc różne kombinacje. I tak miłość braterska stanowi komponent uczucia bliskości i zaangażowania, miłość fatalna to namiętność i zaangażowanie, natomiast miłość romantyczna to uczucie bliskości i namiętność. Pusta miłość to czyste zaangażowanie, a namiętność składa się na zaślepienie czy tez inaczej zakochanie. Miłość doskonała to jak pokazuje trójkąt miłości komponent uczucia bliskości, namiętności i zaangażowania. To miłość, do której dąży większość ludzi.
W ciągu całego życia ludzie zbierają historie swych związków z innymi ludźmi, co powoduje, iż mają określone oczekiwania względem aktualnych i przyszłych związków. Młodzi ludzie doświadczają różnych rodzajów miłości, czasem jest to lubienie, przyjaźń, czasem zakochanie, które przemija tak szybko jak się pojawiło, miłość fatalna, która kończy się, gdy ustaje namiętność, innym razem jest to miłość romantyczna, która pozwala wzbić się ponad szarość dnia codziennego. Jednakże większość tych doświadczeń przygotowuje ludzi do miłości doskonałej.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.